Het derde deel van wat ik allemaal gezien heb in het Museum voor Schone Kunsten. Vandaag weer twee schilderijen om van te genieten, of niet.
In Jupiter en Antiope bracht Antony van Dyck een van de talrijke escapades van Jupiter in beeld. In de Metamorfosen van Ovidius lezen we hoe de oppergod, vermomd als sater, de nimf Antiope zwanger maakte van een tweeling. Van Dyck beeldde het moment af waarop Jupiter, vergezeld van zijn vaste attribuut de arend, de argeloos slapende Antiope bespiedt. De erotisch getinte voorstelling kan begrepen worden als een ode aan de vruchtbaarheid, maar ook als een veroodeling van losbandig gedrag. Dergelijk mythologische taferelen boden kunstenaars een alibi om zonder schroom naaktfiguren uit te beelden.
Jupiter en Antiope is een jeugdwerk van Van Dyck en een van de weinige mythologische voorstellingen van zijn hand. Het is een typisch bravourestuk waarin Van Dyck zijn virtuositeit in het schilderen van naakten en kostbare stoffen kon demonstreren. Hij boekte er veel succes mee. Er zijn verschillende versies van en Rubens zelf bezat er een tot aan zijn dood.
Als je denkt dat dit kerkinterieur van Hendrick van Vliet echt zo groot is – ik help je uit de droom. Het is niet groter dan 24 bij 18 cm. Zelf heb ik een erg onduidelijke foto gemaakt, dus heb ik een afbeelding van het internet geplukt.
Architectuurstukken worden in het zeventiende eeuwse Holland en masse geschilderd. Met name kerkinterieurs die naar de realiteit worden ‘geportretteerd’, zijn geliefd. ‘Perspectieven’ worden ze genoemd. De favoriete interieurs van de Delftse kunstenaar Hendrick van Vliet zijn de oude en nieuwe kerk in zijn geboortestad.
Het architectuurstuk beleeft een uitzonderlijke bloeiperiode in het zeventiende eeuwse Holland. Kunstenaars als Pieter Saenredam (1597 – 1665), Emanuel de Witte (1617 – 1692) en Hendrick van Vliet (1612 – 1675) schilderen kerkinterieurs naar de realiteit. Zo ‘portretteren’ De Witte en Van Vliet vaak de oude en de nieuwe kerk in Delft.
Deze schilderijen kunnen ook vooraf bestelde ‘nagedachtenissen’ zijn. Over de functie van deze ‘perspectieven’, zoals deze architectuurstukken in de zeventiende eeuw worden genoemd, bestaat geen zekerheid. In de interieurs van Van Vliet zien we vaak, naast een zuil met een epitaaf of een rouwbord, een open, pas gedolven graf. Mogelijjk gaat het hier niet enkel om het ‘portret’ van een kerkinterieur, waarbij de weergave van licht, ruimte en perspectief essentieel is, maar tevens om een vooraf bestelde nagedachtenis.
Sharon Dieleman 